ՆՈՐ ՀՐԱՏԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆ. ՍԱՄՈՒԷԼ ԱՆԵՑԻ ԵՒ ՇԱՐՈՒՆԱԿՈՂՆԵՐ, ԺԱՄԱՆԱԿԱԳՐՈՒԹԻՒՆ
Մաշտոցի
անվան Մատենադարանը հրատարակել է «Սամուէլ Անեցի եւ շարունակողներ,
Ժամանակագրութիւն» երկը՝ աշխատասիրությամբ պատմական գիտությունների դոկտոր
Կարեն Մաթևոսյանի: Ժամանակագրությունը 12-րդ դարի հայ մատենագրության
նշանավոր երկերից է, որը գրվել է Հայոց կաթողիկոս Գրիգոր Գ Պահլավունու
(1113-1166 թթ.) պատվերով։ Այն սկսվում է Ադամից և հասնում մինչև 1163
թվականը: Այս երկը հարուստ բովանդակության և սեղմ շարադրանքի շնորհիվ,
միջնադարում բազմաթիվ ընդօրինակություններ է ունեցել։ Այժմ հայտնի է
Ժամանակագրության ամբողջական կամ մասնակի ընդօրինակություն պարունակող յոթ
տասնյակից ավելի ձեռագիր: 1818 թ. լատիներեն թարգմանությամբ, 1876 թ. ֆրանսերենով և 1893 թ. Վաղարշապատում կատարված հայերեն հրատարակությամբ գիտական աշխարհին հայտնի դարձած այս Ժամանակագրության հիմնական առանձնահատկություններից մեկն այն է, որ գրված է ժամանակագրական աղյուսակների եղանակով և հետագայում տարբեր հեղինակների ձեռքով լրացվել է մեծ թվով ընդմիջարկություններով ու հավելումներով, միաժամանակ շարունակվել է մինչև 18-րդ դար։
Գրքի սկզբում ուսումնասիրությունն է, որտեղ անդրադարձ է կատարված Սամվել Անեցուն և նրա Ժամանակագրությանը, ձեռագրերին, հրատարակություններին ու լրացումներին։ Այնուհետև ներկայացված է բնագիրը երեք մասով՝ Սամվել Անեցու Ժամանակագրության Ա մասը՝ Ադամից մինչև Քրիստոսի ծնունդը, Բ մասը՝ Քրիստոսի ծննդից մինչև 1163 թ., և Սամվել Անեցու շարունակողների ժամանակագրությունը (1164-1776 թթ.)։ Դրան հաջորդում են ծանոթագրությունները։
Ներկա հրատարակությամբ հայագետների սեղանին է դրվում Սամվել Անեցու՝ Ադամից սկսվող ու լրացումներով մինչև 1776 թ. շարունակված, առաջին անգամ ներկայացվող բազմաթիվ ժամանակագրական միավորներ պարունակող մի հարուստ պատմական սկզբնաղբյուր։ Գիրքն ունի անվանացանկեր, ինչպես նաև Ժամանակագրության ձեռագրերի և առարկայական ցանկեր։
ՄԱՏԵՆԱԴԱՐԱՆ
Մեսրոպ Մաշտոցի անվան հին ձեռագրերի
գիտահետազոտական ինստիտուտ
